تحقیق
چكيده
یکی از مسائل مهّم فرهنگی کشور فریضه نماز است وبرگزاری نماز جماعت ومشارکت دانش آموزان در آن یکی از مهمترین وظایف تربیتی در مدارس می باشد ومربیّان ومعلّمان در احیای ارزش های اصیل اسلامی مخصوصا نماز وظیفه مهمّی دارند ,که در این پژوهش هدف کلی ,بررسی راههای تشویق دانش آموزان به نماز جماعت است ومهمتر از آن گسترش نماز در مدارس ,تا دانش آموزان نسبت به آن علاقه وافری داشته باشند .
برای راهکارهای تشويق و ترغيب به نمازدر ابتدا به مسئله علل بی توجهی وعدم علاقه به نمازکه عواملی همچون تاثیر تربیت خانواده ها ورفتار گروه دوستان وهمسالان وهمچنین آموزش های جامعه که دراین مورد تاثیر بسزایی دارند پرداخته ايم ودر آخر نیزبه راهها وروش های جذب به نماز جماعت اشاراتی شد ؛ وهمچنین عوامل موثر درآن را که نقش مهم وکلیدی دارند با نام مثلث تربیتی معرفی کرده ایم .
این مثلث تربیتی عبارتند از خانواده که نقش اولیه ومهمی دارد سپس مدرسه ودر نهایت جامعه (رسانه ,مسجد و...) که مکمل این دو است .این سه گروه مهم هم در بی علاقگی وبی توجهی به نماز وهم در جذب وتشویق به نماز جماعت تاثیر بسزایی دارند .
در پایان این پژوهش نیز نکاتی برای جذب به نماز جماعت همچون تاثیر مکان نماز خانه ومسجد ویژگی های ظاهری وپاکیزگی آن ,امکانات مدرسه برای برگزاری اردوهایی همراه با نماز؛نقش مهم امام جماعت وویژگی ها وتاثیر گذاری آنها در رفتار دانش آموزان ,حضور معلمین ومربیان در نماز جماعت , جایزه وتشویق های کلامی ومواردی دیگر برای پیشبرد اهداف تربیتی بیان شد .
فصل اول
(کلیات طرح)
مقدمه
رسول خدا(ص)در باره اهميت جماعت،فرمود: يک نماز با جماعت،بهتر از چهل سال نماز فرادي در خانه است.پرسيدند:آيا يک روز نماز؟فرمود:بلکه يک نماز.
وي فرمود:صف هاي نماز جماعت،همانند صف هاي فرشتگان درآسمان چهارم است. اولين نماز جماعتي هم که بر پا شد،به امامت رسول خدا و شرکت حضرت علي(ع)و جعفر طيار(برادر حضرت علي(ع))بود.همين که ابوطالب،فرزندش علي(ع)را ديد که به پيامبر اقتدا کرده،به فرزندديگرش جعفر گفت:تو نيز به پيامبر اکرم اقتدا کن و اين جماعت دو سه نفري بود،که فرمان به علني ساختن دعوت و تبليغ مي داد[1].
بزرگترين اثر معنوي نماز جماعت،همان پاداش هاي الهي است که گفته شد.روايت است که شبي،علي عليه السلام تا سحر به عبادت مشغول بود.چون صبح شد،نماز صبح را به تنهائي خواند و استراحت کرد.رسول خدا(ص)که آن حضرت را در جماعت صبح نديد،به خانه اورفت.حضرت فاطمه(ع)از شب زنده داري علي(ع)و عذر او از نيامدن به مسجد سخن گفت.پيامبر فرمود:پاداشي که بخاطر شرکت نکردن درنماز جماعت صبح،از دست علي(ع)رفت، بيش از پاداش عبادت تمام شب است. 2
نماز جماعت،بهترين،بيشترين،پاکترين و کم خرج ترين اجتماعات دنياست و نوعي ديد و بازديد مجاني و آگاهي از مشکلات ونيازهاي يکديگر و زمينه ساز تعاون اجتماعي بين آحاد مسلمين است.
نماز جماعت،نشان دهنده قدرت مسلمين و الفت دلها و انسجام صفوف است.تفرقه ها را مي زدايد،بيم در دل دشمنان مي افکند،منافقان را مايوس مي سازد،خار چشم بدخواهان است.
نماز جماعت،نمايش حضور در صحنه و پيوند«امام »و«امت »است.
در نماز جماعت،افراد در يک صف قرار مي گيرند و امتيازات موهوم صنفي،نژادي،زباني،مالي و...کنار مي رود و صفا و صميميت ونوعدوستي در دلها زنده مي شود و مؤمنان،با ديدار يکديگر در صف عبادت،احساس دلگرمي و قدرت و اميد مي کنند.
نماز جماعت،عامل نظم و انضباط،صف بندي و وقت شناسي است.روحيه فردگرايي و انزوا و گوشه گيري را از بين مي برد و نوعي مبارزه با غرور و خودخواهي را در بر دارد.
نماز جماعت،«وحدت »در گفتار،جهت،هدف و امام را مي آموزدو از آنجا که بايد پرهيزکارترين و لايق ترين اشخاص،به امامت نمازبايستد،نوعي آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.
نماز جماعت،کينه ها و کدورت ها و سوء ظن ها را از ميان مي برد وسطح دانش و عبوديت و خضوع را در جامعه اهل نماز، افزايش مي دهد.
آرامش وحضور قلب درنماز باعث نزدیکی به خداوند وقوت قلب می شود وانسان رااز قید وبند هرچه وهرکه غیر او رها وآزاد می سازد.3
انسان با نماز ونیایش، پالایش وتصفیه می شود و گوهر وجودی او آشکار می شود.
3-روح ا..باقری ده نوئی، بررسی راههای جذب دانس آموزان به نماز جماعت مدارس ابتدائی وراهنمایی روستائی ناحیه 3قم(کارشناسی ،قم1382)،ص12.
باور عمیق درونی به خداوند ویقین به نظارت همیشگی او یکی از بزرگترین عوامل خشوع وخضوع انسان در برابر حق وعدم تجاوز از حریم الهی در آشکار ونهان است انسان مومن در پرتو نماز ونیایش ورابطه ی محکم واستوار با خداوند از گزند تباهی وپلیدی و فساد و ... ایمن می گردد.4
نیایش احساس درونی انسان به دادار بی نیاز است وبروز وظهور این نیاز اجتناب ناپذیر است .امّا هنر کسانی که می خواهند چنین رفتاری رابه تناسب نیازمندی انسان در افراد فرهنگ سازی نمایند، آنست که زیباترین شکل وشیوه ی آموزش چنین رفتاری را متناسب با میل ورغبت های فراگیران جستجو نموده وبر اساس آن اقدام نمایند. نظام عبادت ونیایش از نظامهای ثابت وپایداری است که درتحولات وپیشرفتهای عبادی دراسلام کهنه نمی شوند وهمیشه تازه وجدید هستند وبا توجه به همه زمانها تشریع شده اند. 5
4-( ملكي تبريزي 1363)
5-آيت الله ناصر مكارم شيرازي .رساله ي توضيح المسائل (احكام نماز))
بيان مسئله
آيا مي توان با استتفاده از تشويق و ترغيب دانش آموزان را به شركت در نماز جماعت جذب كرد؟
نماز یکی از افتخارات عبادی اسلام است وآن اینست که عموم مذاهب دیگر یهود ونصاری طبق دستوردینی خود از عبادت در غیر معبدهای عمومی محرومند وازنظر قانون مذهبی جز در کلیسا ومعابد نمی توانند عبادتی انجام دهند .ولی در اسلام این محرومیت برداشته شده است وهر مسلمانی موظف است که وظیفه ی عبادی خود رادرهر حال که باشد انجام دهد ،در مسجد باشد یا نه، در جامعه اسلامی باشد یادربلاد کفر ،در میان مردم باشد یا تنها ،در حال تندرستی باشد یا بستر بیماری ،درهر حال باید عبادت خود رامناسب با آن انجام دهدواین خود یکی از اسرارا موفقیّت اسلام است .پیامبر اکرم (ص)فرمودند :«برای من همه ی روی زمین معبد وپرستشگاه است »1.نماز درهمه ادیان سر لوحه کار پیامبران بوده ،ولی دراسلام از اهمیّت ویژه ای برخوردار است ،چنانکه از کودکی دستور آموزش وتمرین وانجام آن داده شده است ودر صورتی که کوتاهی شود (در سن9سالگی)دستور تنبه داده شده است زیرا لازم است کودکان هماهنگ با فطرت پاک الهی که دارند ،از کودکی با نماز خو بگیرند؛که در هنگام بلوغ مشکلی نداشته باشند .اكثر دانش آموزان ابتدايي در سن كودكي قرار دارند بخصوص دانش آموزان دختر كه در كلاس سوم ابتدايي به سن تكليف مي رسندوهمچنين پسران
1-(مرتضي مطهري .تعليم وتربيت در اسلام .تهران 1362)
در دوره دبيرستان به سن تكليف مي رسند ولي از آنجا كه اسلام سن 9 سالگي را براي يادگيري و آموختن نماز دستور داده است پس لازم است دانش آموزان نيز در در اين سنين نماز را به طور كامل ياد بگيرند وبخوانند .نماز گناهان را مانند برگ درختان می ریزد و گردن ها را از ریسمان گناه آزاد می سازد. پیامبرخدا (ص) نماز را به چشمه ی آب گرم که بر در خانه ی شخص باشد وروزی پنج نوبت خود را در آ ن شستشو دهد تشبیه فرمود ، آیا با چنین شستشویی چیزی از آلودگی بر بدن باقی می ماند؟[2]
به همین دلیل در آیات قران و روایات اسلامی وصایا و سفارش های پیغمبر اکرم(ص) وائمه ی اطهار (علیهم السلام) ازمهمترین کار هایی که روی آن تاکید شده نماز است ،به همین خاطر ترک نماز از بزرگترین گناهان محسوب می شود.
در حديث،تحقير نماز جماعت،به منزله تحقير خداوند بشمار آمده است:« شرکت دائم در نماز جماعت،انسان را از منافق شدن بيمه مي کند». و براي هر گامي که به سوي نماز جماعت و مسجد برداشته شود،ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است. همين که کسي براي شرکت در نماز جماعت از منزل خارج مي شود،يا در مسجد،در انتظار نماز جماعت به سر مي برد پاداش کسي را دارد که در اين مدت،به نماز مشغول بوده است. تعداد حاضران در نماز جماعت،هر چه بيشتر باشد،پاداش آن بيشتراست.نماز نه تنهادر دین مقدّس اسلام ،بلکه در ادیان دیگر نیزبه عنوان اولین و بزرگترین وظیفه به شمار می آید،گرچه ممکن است شکل وصورت آن درپاره ایی از موارد متفاوت باشد ولی وظیفه ایی بوده که روزانه ومکررانجام می گرفته است3. در اسلام بعد از اصول عقاید وایمان به خداوندعملی مهمتر وبهتر از نماز نیست ،آنچنان که امام صادق (ع)فرموده :«محبوبترین عمل درنزدخدای متعال بعد ازشناخت خداوند نمازاست.تمام واجبات در اسلام در صورتی که شرایط شان موجود نباشد ،ساقط می گردد,امّا نماز در هیچ شرایطی ساقط نمی گردد. اگر مریض باشد یا نتواند ایستاده بخواند ،نشسته بخواند ویا در همان حال خوابیده وبا اشاره سر وچشم وابرو، رکوع وسجودش را به جا آورد .مانند رهبر کبیر انقلاب که در اواخر عمر شریفشان نماز را خوابیده برروی تخت بیمارستان بجا می آوردند4.همچنین ارتش اسلام درمقابل نیروی کفار در حالت جنگ ومبارزه نیز می توانند نماز خوف بخوانند ودر هیچ حالتی نباید نماز ترک شود مانندجنگ احزاب ،پیامبر (ص)واصحابش ودر جنگ صفین در لیله الهریر علی(ع)ویارانش ودرظهرعاشورا امام حسین(ع)ویارانش اینگونه نماز بجای آورندبنابراین در اسلام ،نماز در هیچ حالتی ساقط نمی گردد،بلکه متناسب با شرایط نیز دستوری داده شده است 5.واین خود بهترین دلیل برای اهمیّت نماز در اسلام است وعملی مهمتر وشریف تر از نماز
دراسلام نیست انسان باید در مواظبت از نماز بکوشد وآن رادر اوّل وقت بجا آورد،البته بدون عجله وبه
